Bismilahirrahmanirrahim. Tarih, insanlığın ortak mirasıdır. Bu mirasın en parlak sayfalarından birini de İslam medeniyetinin bilim insanları yazmıştır. Bugün modern bilimin temelini oluşturan pek çok keşif, asırlar önce Müslüman âlimler tarafından ortaya konulmuştur. Ne yazık ki bu büyük dehaların isimleri ve başarıları, Batı merkezli tarih anlatısında hak ettikleri yeri bulamamıştır.
Oysa onlar, insanlığın bilgi birikimine yaptıkları katkılarla adeta birer yıldız gibi parlamışlardır.
Dünyaca Ünlü Müslüman Türk Bilim ve İlim Adamları
Müslüman Türk bilim insanları, sadece İslam coğrafyasında değil, tüm dünyada bilimin gelişmesine öncülük etmişlerdir. Onların çalışmaları, bugünkü modern bilimin temelini oluşturmuştur.
İşte, tarihin tozlu sayfalarında kalmış, ancak insanlığa ışık tutmuş bu büyük isimlerden bazıları:
1. Akşemseddin: Mikrobiyolojinin Öncüsü
Louis Pasteur, mikropların varlığını keşfeden bilim insanı olarak tanınır.
Ancak ondan tam 400 yıl önce, Akşemseddin, “Maddetü’l-Hayat” adlı eserinde mikroplardan bahsetmiş ve hastalıkların bu küçük canlılar vasıtasıyla yayıldığını açıklamıştır.
Bu, dünya tarihinde mikrobiyoloji alanında yapılmış ilk bilimsel tespittir.
Akşemseddin, aynı zamanda Fatih Sultan Mehmet’in hocası olarak da tarihe geçmiştir.
2. Ali Kuşçu: Gökyüzünün Bilgesi
Ali Kuşçu, astronomi ve matematik alanında çığır açan bir bilim insanıdır.
Ay’ın şekillerini ve hareketlerini detaylı bir şekilde inceleyerek bu konuda ilk eserleri kaleme almıştır. Onun çalışmaları, modern astronominin temellerini atan önemli bir adımdır.
Ayrıca İstanbul’un enlem ve boylamlarını hesaplayarak şehrin coğrafi konumunu belirlemiştir.
3. Ebu’l-Vefa: Trigonometrinin Dehası
Trigonometri, bugün mühendislikten fiziğe kadar pek çok alanda kullanılan temel bir bilim dalıdır.
Ebu’l-Vefa, tanjant, cotanjant, sekant ve kosekant gibi trigonometrik fonksiyonları bularak bu alanda devrim yapmıştır. Onun çalışmaları, Rönesans döneminde Avrupalı bilim insanlarına ilham kaynağı olmuştur.
4. Birûni: Dünya’nın Döndüğünü İspatlayan Bilge
Birûni, dünyanın yuvarlak olduğunu ve kendi ekseni etrafında döndüğünü ispatlayan ilk bilim insanıdır. Onun bu keşfi, Kopernik’ten yüzyıllar önce gerçekleşmiştir.
Birûni, aynı zamanda jeodezi (yeryüzü ölçüm bilimi) alanında da önemli çalışmalar yapmıştır.
5. Ebu Kâmil Şü’ca: Avrupa’ya Matematiği Öğreten Âlim
Ebu Kâmil Şü’ca, cebir ve matematik alanında yaptığı çalışmalarla Avrupa’ya ilham kaynağı olmuştur. Onun eserleri, Rönesans döneminde Avrupalı bilim insanları tarafından temel kaynak olarak kullanılmıştır.
6. Ebu Ma’şer: Gel-Git Olayının Kaşifi
Ebu Ma’şer, med-cezir (gel-git) olayını ilk kez açıklayan bilim insanıdır.
Onun bu keşfi, okyanus bilimlerinin gelişmesine önemli bir katkı sağlamıştır.
7. Battâni: Trigonometrinin Kurucusu
Battâni, trigonometri alanında yaptığı çalışmalarla bu bilim dalının temellerini atmıştır.
Aynı zamanda astronomi alanında da önemli keşifler yapmıştır.
8. Câbir Bin Hayyan: Kimyanın Babası
Câbir Bin Hayyan, kimya biliminin kurucusu olarak kabul edilir. Atomun parçalanabileceği fikrini ortaya atarak modern kimyanın ve hatta nükleer fiziğin temellerini atmıştır.
9. Cezerî: Otomasyonun Öncüsü
Cezerî, 8 asır önce otomatik makineler tasarlayarak modern mekaniğin ve robotiğin öncüsü olmuştur. Onun çalışmaları, günümüzdeki otomasyon sistemlerinin ilham kaynağıdır.
10. Demirî: Zoolojinin Öncü İsmi
Demirî, Avrupalılardan 400 yıl önce zooloji alanında ansiklopedik bir eser kaleme almıştır.
Bu eser, hayvan bilimi alanında yazılmış ilk kapsamlı çalışmalardan biridir.
11. Farabî: Ses Biliminin Kurucusu
Farabî, ses olaylarını fiziksel açıdan ilk kez açıklayan bilim insanıdır.
Onun bu çalışması, akustik biliminin temellerini oluşturmuştur.
12. Gıyâsüddin Cemşid: Ondalık Kesir Sisteminin Mucidi
Gıyâsüddin Cemşid, matematikte ondalık kesir sistemini ilk kez kullanarak modern matematiğe önemli bir katkı sağlamıştır.
13. İbn Cessar: Cüzzamın Sırrını Çözen Hekim
İbn Cessar, cüzzam hastalığının nedenlerini ve tedavisini 900 yıl önce açıklamıştır.
Onun bu çalışması, tıp tarihinde önemli bir dönüm noktasıdır.
14. İbn Hatip: Vebanın Bulaşıcılığını Keşfeden Bilim İnsanı
İbn Hatip, vebanın bulaşıcı bir hastalık olduğunu ilmi yollarla açıklayan ilk kişidir.
Bu keşif, salgın hastalıklarla mücadelede önemli bir adımdır.
15. İbn Firnas: İlk Uçuş Denemesi
İbn Firnas, Wright Kardeşler’den bin yıl önce bir uçma denemesi gerçekleştirmiştir.
Onun bu cesur girişimi, havacılık tarihinin ilk adımlarından biridir.
16. İbn Karaka: Torna Tezgahının Mucidi
İbn Karaka, 900 yıl önce torna tezgahını icat ederek endüstriyel üretimin temellerini atmıştır.
17. İbni Türk: Cebirin Öncüsü
İbni Türk, cebir biliminin temellerini atan önemli bir matematikçidir.
18. İdrisî: Modern Haritacılığın Öncüsü
İdrisî, yedi asır önce bugünküne çok benzeyen bir dünya haritası çizmiştir. Bu harita, coğrafya biliminin gelişmesine büyük katkı sağlamıştır.
19. İbni Sina: Tıbbın Babası
İbni Sina’nın tıp alanındaki eserleri, Avrupa üniversitelerinde 600 yıl boyunca ders kitabı olarak okutulmuştur. Onun “El-Kanun fi’t-Tıb” adlı eseri, tıp tarihinin en önemli kaynaklarından biridir.
20. Kadızâde Rûmi: Matematik ve Astronominin Yıldızı
Kadızâde Rûmi, yaşadığı dönemin en büyük matematik ve astronomi bilginidir.
Fizik kurallarını astronomiye uyarlayarak bilimsel çalışmalara yeni bir boyut kazandırmıştır.
21. Kambur Vesim: Verem Mikrobunu Keşfeden Hekim
Kambur Vesim, verem mikrobunu Robert Koch’tan 150 yıl önce keşfetmiştir.
Bu keşif, tıp tarihinde önemli bir dönüm noktasıdır.
22. İbnün Nefis: Küçük Kan Dolaşımının Kaşifi
İbnün Nefis, küçük kan dolaşımını Avrupalılardan üç asır önce keşfetmiştir.
Bu keşif, tıp biliminin gelişmesine büyük katkı sağlamıştır.
23. Piri Reis: Haritacılık Dehası
Piri Reis, 400 yıl önce bugünküne en yakın dünya haritasını çizmiştir.
Bu harita, coğrafya ve denizcilik tarihinin en önemli eserlerinden biridir.
24. Mimar Sinan: Mimarlık Sanatının Ustası
Mimar Sinan, Osmanlı İmparatorluğu’nun en büyük mimarıdır.
Süleymaniye Camii, Selimiye Camii gibi eserleriyle dünya mimarlık tarihine damga vurmuştur.
25. Uluğ Bey: Astronominin Yıldızı
Uluğ Bey, Semerkant’ta kurduğu rasathane ile astronomi alanında önemli çalışmalar yapmıştır.
Onun hazırladığı yıldız kataloğu, yüzyıllar boyunca referans olarak kullanılmıştır.
Bu büyük âlimler, insanlığın bilgi birikimine yaptıkları katkılarla adeta birer meşale olmuşlardır. Onların mirasını anlamak ve sahip çıkmak, bugünün ve yarının bilim insanlarına düşen en büyük görevdir. Çünkü bilim, sınırları olmayan bir yolculuktur ve bu yolculukta her bir keşif, insanlığı daha ileriye taşır.
Rafet ULUTÜRK 09.02.2025
